ඔබ වෙත අරගෙන ආවේ Pompeii Secrets Of The Dead (2019) නම් නැෂනල් ජියෝග්‍රෆික් නාලිකාවෙන් නිෂ්පාදනය කෙරුණු වාර්තා වැඩසටහනට. IMDb දර්ශකයේ 6.5/10 ක ඉහළ අගයක් ගත්ත මේ වාර්තා වැඩසටහන Ben Finneyගේ අධ්‍යක්ෂණයක්. 2019 නොවැම්බර් 24 මුල් වරට එක්සත් ජනපදයේ සීමිතව විකාශය කෙරුණු අතර 2021 මාර්තු 26 දින අන්තර්ජාලය ඔස්සේ නිකුත් කෙරුණා. විසූවියස් ගිණි කන්ද විදාරණය වීමෙන් මුළුමනින්ම විනාශ වී වැළලී ගිය පුරාතන රෝමයේ පොම්පෙයි නගරය ගැන ඔබ අහලා ඇති නේද? උණුසුම් ගිනිකඳු අළු සහ යමහල් පාෂාණ තුල සිර වුණු මිනිසුන්ගේ සංරක්ෂිත මළසිරුරු ඔබ අන්තර්ජාලයෙන් දැක ඇති. මිනිත්තු 44ක ධාවන කාලයකින් යුතු මෙහි විස්තර වන්නේ විසුවියස් වලින් හමුවුණු එම මළසිරුරු අවශේෂ වල අධිකරණ වෛද්‍ය පරීක්ෂණයක් සිදු කර ඔවුන්ගේ අනන්‍යතාවයන් පිළිබඳ විස්තර සෙවීමට ගත් ඉතා කුහුල දනවන ප්‍රයත්නයක් ගැනයි. පොම්පෙයි පුරවැසියන්ගෙන් සමහරක් ව්‍යසනයෙන් බේරීමට අපොහොසත් වූයේ ඇයිද යන්න පිළිබඳ පුළුල් දැක්මක් ගොඩනැගීම සඳහා අධිකරණ වෛද්‍ය විශේෂඥයින් කණ්ඩායමක් ව්‍යාපෘතියක් ආරම්භ කරනවා. පැරිස් බදාම වාත්තු වල සංරක්ෂණය කර ඇති විශාලතම වින්දිතයින් කණ්ඩායම, ‘පලායිතයන්’ ලෙස හඳුන්වනු ලබන අතර, අධිකරණ වෛද්‍යවරුන් විසින් ඔවුන්ගේ විශේෂිත තුවාල, වින්දිතයින්ගේ වයස සහ විය හැකි ආබාධ සහ පුද්ගලයන්ගේ නිවස සහ සමාජ ජීවිතය සම්බන්ධව අවබෝධයක් ඇතිකරවන කෞතුක වස්තු පවා අනාවරණය කරගැනීමට සමත් වෙනවා. මේ වාර්තා චිත්‍රපටය පුරාවිද්‍යාව, ඉතිහාසය සහ අධිකරණ වෛද්‍ය විද්‍යාව පිළිබඳ වෘත්තීන් පිළිබඳ වටිනා අවබෝධයක් ලබා දෙන අතරම, කාල පරිච්ඡේදයක් සහ ඓතිහාසික සිදුවීමක් පිළිබඳ ආකර්ෂණීය හැඳින්වීමක් ද වෙනවා.

 විසූවියස් ගිණි කන්ද පුපුරා යාමෙන් පොම්පෙයි නගරය විනාශ වුණේ, ක්‍රිස්තු වර්ෂ 79 රෝම අධිරාජ්‍යය එහි උච්චතම අවස්ථාවේ හිටපු කාලයේ. ඒ වගේම දහස් ගණනක් පොම්පෙයි නගර වැසියන් යමහල් පාෂාණ/ ලාවා කැට වරුසාවන්ගෙන් ද අධි උණුසුම් ධූලි කුණාටු වලින්ද ප්‍රහාරයට ලක්ව පණපිටින් පිළිස්සී වැළලී ගියා. වැළලී ගිය පොම්පෙයි නගරය දැන් පුරාවිද්‍යාත්මක ස්ථානයක් වෙනවා විතරක් නෙවෙයි, තවමත් අනාවරණය නොවුණු බොහෝ දේ මේ නටඹුන් අතර වැළලී තිබෙනවා. අළු යට දැවැන්ත ප්‍රදේශයක සංරක්ෂණය වී ඇති පොම්පෙයි, එය වැළලී යන මොහොතේ රෝම ජීවිතයේ මිදුණු අද්විතීය ඡායාරූපයක් සපයනවා මෙන්ම පුරාණ නාගරික සැලසුම්කරණය පිළිබඳ අවබෝධයක් ද ලබා දෙනවා. එය විනාශ වූ අවස්ථාවේ පදිංචිකරුවන් 10,000 සිට 20,000 දක්වා ජීවත් වුණු ජනාකීර්ණ නගරයක් වූ බව කියවෙනවා. එහි මුල් කැණීම්කරුවන් සඳහා ප්‍රධාන ආකර්ෂණයන් වූ සුඛෝපභෝගී සැරසිලි, ගෘහ භාණ්ඩ සහ කලා කෘති සහිත විශාල පොදු ගොඩනැගිලි සහ සුඛෝපභෝගී පෞද්ගලික නිවාස එහි තිබුණා. පසුව කරන ලද කැණීම්වලින් විවිධ ගෘහ නිර්මාණ ශෛලීන් සහ සමාජ පන්ති පිළිබිඹු කරන පෞද්ගලික නිවාස සහ ව්‍යාපාර ස්ථාන සිය ගණනක් මෙන්ම පොදු ගොඩනැගිලි රාශියක් සොයාගෙන තිබෙනවා. ලී වස්තූන් සහ මිනිස් සිරුරු ඇතුළු කාබනික අවශේෂ ගිනිකඳු පාෂාණ සහ අළු තුළ තැන්පත් වී තිබුණේ ඒවායේ අවසන් නිමේෂයේ පිහිටුම් සහ ඉරියව් පුරාවිද්‍යාඥයින්ට දැකගත හැකි වන පරිදි අච්චු නිර්මාණය කිරීමට ඉඩ සළසමින්. පිටත බිත්තිවල සහ ඇතුළත කාමරවල කැටයම් කරන ලද බොහෝ අක්ෂර, සම්භාව්‍ය ලේඛකයින්ගේ විධිමත් භාෂාවට වෙනස්ව, එකල වාචිකව කතා කරන ලද බොහෝ දුරට නැතිවූ ලතින් භාෂාව පිළිබඳ උදාහරණ රාශියක් සපයනවා. පොම්පෙයි යනු යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක් වන අතර “පුරාණ රෝම නගරයක සම්පූර්ණ චිත්‍රයක් සපයන ලෝකයේ එකම පුරාවිද්‍යාත්මක ස්ථානය” ලෙස සැලකෙනවා.

1870 පමණ කාලයේදී, ගුසෙප් ෆියොරෙලි විසින් ගිනිකඳු පාෂාණ තුළ දිරාපත් වූ සිරුරු මගින් අවශේෂ වූ කුහර අච්චු ලෙස යොදාගෙන පැරිස් බදාම ද්‍රාවණ පුරවා වාත්තු නිර්මාණය කිරීම සඳහා ක්‍රමයක් හඳුන්වා දුන්නා. ගිනිකන්ද පුපුරා යාමෙන් විපතට පත් වූවන්ගේ වාත්තු මේ අනුව නිර්මාණය කරගත හැකි වුණා. බදාම ඝන වූ පසු, අවට පස ඉවත් කර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඇති වූ ස්වරූපය හෙළිදරව් කරගැනීමට හැකි වුණා. මේ තාක්ෂණය යොදාගෙන,පොම්පෙයි සහ හර්කියුලේනියම් නගර වල බොහෝ මිනිස් සිරුරු, සතුන් සහ වස්තූන්ගේ වාත්තු සාදා ගැනුණා. මෑත වසරවලදී, විශේෂඥයින්ට ලබා ගත හැකි නව තාක්ෂණයන්හි දියුණුවත් සමඟ, පුරාවිද්‍යාඥයින්, පොම්පෙයි හි සංරක්ෂණය කර ඇති ප්ලාස්ටර් වාත්තු වල නටබුන් මත බහු ස්ථර පරිගණක ටොමොග්‍රැෆි තාක්ෂණය හරහා, කුතුහලය දනවන කරුණු අනාවරණය කරගෙන තිබෙනවා: විසුවියානු නගරයේ පුරාණ වැසියන්ගේ දත් දිරාපත්වීමේ සලකුණු තිබුණේ නැහැ. මෙයට හේතුව නගර වැසියන්ගේ ආහාර වේලෙහි සීනි නොමැතිකම වගේම අසල ඇති ගිනි කන්දක් හේතුවෙන් වාතයේ සහ ජලයේ ඉහළ ෆ්ලෝරීන් අන්තර්ගත වීම නිසයි. කොහොම වුණත්, ඡායාරූපවල පිහියක් හෝ කතුරක් භාවිතා කිරීම වෙනුවට, දත් සමඟ සියල්ල කැඩීමේ පුරුද්ද හේතුවෙන් එනමලයේ සැලකිය යුතු පිරිහීමක් වී ඇති බව සොයාගෙන තිබෙනවා. හොඳයි එහෙම නම් මේ මළවුන්ගේ අවශේෂයන් ගැන අධිකරණ වෛද්‍ය විද්‍යාත්මක සොයාගැනීම් අපි මේ වාර්තා වැඩසටහනෙන් නරඹමු.

• English